Begrijpen met je handen

In domein 1 en 2 op Kindcentrum de Binck nemen materialen een belangrijke plek in. Werken met materialen roept veel vragen op die de domeinmederwerkers met elkaar onderzoeken: Wat is geschikt materiaal? Hoe zet je dit in? Hoe begeleid je kinderen hierbij? Hoe gebruik je de materialen duurzaam en houd je de kosten beheersbaar? Hoe richt je een atelier in? Tijdens de 2 daagse workshop “Begrijpen met je handen” van Atelier in een koffer, zijn wij weer een beetje verder gekomen in dit nooit stoppende onderzoeksproces.

In een atelier in Amsterdam ontdekken wij, Lisette en Daniëlle,  dat er zoveel is dat geschikt is om mee te werken en dat het vrijwel niets kost, je moet het alleen even zien. Twee dagen lang worden wij ondergedompeld in het schilderen, krassen, stempelen, verbinden en rijgen met materialen waarvan we niet eens wisten dat je het kon gebruiken met kinderen. Tjakka Diddens en Sabine Plamper nemen ons mee in de wereld van het behangplaksel met ecoline, het zoutdeeg en maizena met water en leggen ons uit waarom het zo belangrijk is om te werken vanuit materiaal zonder opdracht en waarom je moet waken voor het woord “mooi”.

Sporen maken zonder opdracht……….

Tijdens de cursus wordt uitgebreid stilgestaan bij het belang van het regelmatig tekenen, schilderen en onderzoeken zonder thema:

In het boek begrijpen met je handen wordt het volgende beschreven:
Kinderen maken sporen om zo zichzelf en de wereld beter te begrijpen. Door hun eigen spoor te volgen nemen kinderen zichzelf waar. Het versterkt hun eigenwaarde en vergroot hun zelfvertrouwen. Het is het materiaal zelf dat kinderen aantrekt om deze sporen te maken. Wanneer volwassenen de sporen die kinderen al spelend achterlaten volgen , dan zien zij waar kinderen naar op zoek zijn, wat hen raakt, verwondert en verbaast. Het onderzoeken van materialen om hen heen is een manier de wereld te begrijpen. Door materiaalonderzoek ontstaat het eerste spoor en zo volgen er nog veel meer: van spoor naar spoor. Ieder kind zou de kans moeten krijgen om op zijn eigen manier, in zijn eigen tempo het materiaal te onderzoeken, dan komt de creativiteit vanzelf.  Zo ontdekken zij. Zo maken hun hersenen verbindingen. Dat is “Begrijpen met je handen”: spelen, leren en creativiteit komen samen. Het gaat niet om wat het wordt, maar om wat je doet, het proces. Belangrijk dus dat er geen prestatiedruk is iets te maken, niet altijd productgericht werken. Kinderen willen weten hoe iets werkt, volwassenen wat het wordt. Laat kinderen het materiaal ervaren en ontdekken. Zij associëren dit vanzelf met waarmee je bezig bent (herfst, voertuigen). Laat de spontane processen hun gang gaan. Biedt regelmatig creatieve activiteiten aan zonder thema. Activiteiten waarbij het eindresultaat niet al vaststaat.

Pas op voor mooi…..

 “Dat heb je mooi gemaakt”, een uitspraak die zo makkelijk gedaan wordt vanuit de beste bedoelingen. Maar wat zegt het begrip “mooi” eigenlijk als het gaat over iets dat een kind gemaakt heeft. Waarom zeggen we dit? Is alles wat een kind maakt mooi? Doen we dit om kinderen te bevestigen en stimuleren en hoe zit het met ons eigen gevoel voor schoonheid? Is mooi niet iets subjectiefs?

Bij de workshop “Begrijpen met je handen” wordt uitgebreid stilgestaan bij de risico’s van het gebruik “mooi” als we het hebben over het werk van kinderen:

Mooi

– Wakkert competitie tussen kinderen aan.

– Maakt kinderen afhankelijk van jouw oordeel in plaats van dat waar het om gaat: hun eigen oordeel.

– Is een waardeoordeel, subjectief.

– Is een dooddoener, makkelijk geroepen.

– Stopt het gesprek.

– Focust alleen op product en niet het proces.

– Stopt creativiteit en staat risicovol spel in de weg; dit is mooi dus waarom iets anders proberen met het risico dat het niet mooi is.

“Maar wat zeg ik dan?’ vroegen wij ons af. Gelukkig kregen wij handvaten ter vervanging van het begrip mooi:

Neem de tijd voor een reactie: laat me eens goed kijken/wat zie ik allemaal?

Benoem wat je ziet: vormen/kleuren/technieken

Non verbaal: nieuw materiaal aanbieden

Open vragen stellen: Wil je er iets over vertellen? Ben je tevreden? Waar ben je mee begonnen? Wat heb je ontdekt?

Bij het bespreken van elkaars werk, bleek het niet altijd eenvoudig. “Mooi” bleek meer ingeslepen dan we dachten en op de meest onverwachte momenten stak het de kop op. Maar oefening baart kunst, bleek ook.

Tips bij het begeleiden

Naast heel veel inspiratie kregen wij ook veel tips mee die makkelijk ingezet kunnen worden bij het begeleiden van kinderen:

-De doos met vergeten tekeningen of EHBO doos voor mislukte tekeningen: “Jij vindt het zelf misschien mislukt, maar voor iemand anders is het precies goed, die wil er misschien mee verder”

-Vraag niet wat het wordt.

-Gebruik goed materiaal en echt gereedschap.

-Laat kinderen op een a6 tekenen tijdens het voorlezen.

-Ken je eigen grens als begeleider.

-Van klein naar groot: begin met werken op A6

-Begin met weinig, materiaal, in kleine bakjes, voeg toe.

-Focus op flow, verdwijnt die, voeg materiaal toe

-Tekenen: begin met zwarte stift, pas daarna kleuren als een kind dat wil

-Natekenen is leren kijken, je hoeft het niet direct te kunnen.

-Krassen is zo belangrijk.

Ons eigen onderzoek naar materialen op de Binck gaat door. We hebben inspiratie opgedaan, proberen uit, delen onze kennis met collega’s en denken na over nieuwe vragen: Hoe gaan we ons atelier indelen en inzetten? Welke plek krijgt het werken met materialen in onze onderzoeksunits en hoe gaan we al onze ervaringen vastleggen? Ideeën genoeg en tijdens de workshop hebben wij geleerd: “Een idee leidt vanzelf tot een nieuw idee”.

Wil je nu meer weten over begrijpen met je handen, klik dan op deze link.

Lees ook onze andere blogs